OS ANCARES, UN ESPAZO RURAL TRADICIONAL DE MONTAÑA QUE LOITA POLO SEU FUTURO.

Benvidos a todas e a todos!
Este blog reálizase ao abeiro dun pequeno traballo de investigación que se nos plantexa aos alumnos de "Xeografía Rural e as súas aplicacións" durante o 4º curso da licenciatura de Xeografía da USC.
No caso deste blog centrareime no entorno rural dunha das paraxes, ao meu parecer, máis bonitas e ricas paisaxística, culturais, ecolóxica e ambientalmente de Galicia, da Península Ibérica e de toda a fachada Atlántica Europea.
Sen embargo, os fortes procesos de cambios sociais, económicos, e demográficos experimentados no país durante o século XX provocan que os espazos rurais teñan que mudar estruturalmente e reinventarse para poder ser un territorio de oportunidade con futuro. O entorno dos Ancares, coas súas singularidades, non queda alleo a esta realidade.

Por iso, intentarase analizar a realidade dun espazo inigualable, e expoñer unha serie de propostas que manteñan un espazo sostible como o era 100 anos atrás.

Ademais, a discusión e o debate público e aberto, é o principal obxectivo desta pequena ventá, sempre dende o respecto e a riqueza que permiten a visión e opinión de todos aqueles axentes interesados polo rural e pola súa pervivencia, enriquecendo a fin que busca un traballo deste tipo.

Xa para rematar, facer fincapé en que a lingua utilizada no blog será o galego, lingua oficial do de Galicia xunto co español, e que pola realidade vital de uso que está a vivir cun perigo de extinción existente necesita do seu uso en tódolos medios e ámbitos; e internet e a ciencia son eidos claves nos que debe avanzar. Pero sobre todo, porque é a lingua maioritaria do medio rural galego, e particularmente, dos Ancares.

Non cabe dúbida que se respetará o uso de calqueira outra lingua, e que a xente poderá usar o idioma que crea convinte para expresarse.

Agardo que con isto aprendamos algo máis.

Un saúdo agarimoso.

Efrén.

viernes, 10 de junio de 2011

REFLEXIÓN Á ENTREVISTA. CONCLUSIÓNS




Despois de ter estudado e investigado un pouco máis a fondo a realidade dun entorno coma os Ancares, en base ao estudo dun establecemento emblemático, dende a súa orixe, a súa evolución, a situación actual e o inseguro futuro, cambia en certa medida, esa primeira percepción de elevado optimismo sobre o futuro desta comarca, como expresa o título de Blogue. Ademais, teño a sensación de que o visitante, o foráneo que, coma min, coñecía este entorno como lugar de vacacións, e non como medio de vida, ten esa visión optimista polo feito de ter percepción cos ollos de turista, da beleza da súa paisaxe, tanto humanizada como a máis natural (aínda que feita tamén pola man do home dende milleiros de anos, son eles os xardineiros da paisaxe que podemos desfrutar). 

O estudo, a entrevista co administrador, as conversas cos paisanos de Degrada, fan cambiar a visión dos meus ollos, a perspectiva do olleador.
O rural en Galicia experimenta se despoboa a pasos de xigante, e máis, un de espazo de montaña coma este. As actividades rurais tradicionais se extinguen, non hai relevo xeracional, e penso que é totalmente irreversible. A historia avanza, con ela a sociedade e os medios de vida, e o rural debe mudar tamén se quere volver ser un espazo con dinámico demográfica, social, cultural e economicamente viable, como fai 100 anos, pero adaptado.

Os Ancares debe aproveitar os seus valores de oportunidade, o ambiental e o socio-cultural é un deles. O futuro inmediato está pola declaración dun Parque Natural interrexional, xunto coa parte leonesa e a asturiana, e ademais fomentar o desenrolo de Parques Rurais, onde tamén teña protección o valor antrópico e a humano das actividades tradicionais do rural, que sexa tamén unha figura de protección.
Isto provocaría un efecto chamada de visitantes e turistas que buscan natureza e tranquilidade, non masificación e praia. Iso si, os programas de desenvolvemento deberían orientar os enfoque das súas políticas cara un turismo universal, pero de calidade, que respecte o medio. Como afirma Marcial, sería un valor para potenciar o turismo rural e a creación de establecementos hoteleiros, casas rurais, actividades de agro-turismo, onde houbese cabida para a creación de museos etnográficos, se establecesen empresas que oferten actividades deportivas de aire libre e respectuosas co medio con guías e instrutores, que as propios establecementos oferten este tipo de actividades, e un longo etc.

A diversificación de actividades nun medio como Ancares pasa por darlle esta orientación, pero sempre de forma correcta. Moitos criticarán que se rematará cun entorno “virxe e único pola posible masificación de xente que isto poida provocar”, pero eu lles diría se prefiren un espazo virxe, pero un cemiterio demográfico, que cambiaría totalmente o que é, porque non  debemos esquecer que é o que é, polas súas xentes. Se necesita fixar poboación, coa creación de novas iniciativas que o fagan posible, e penso modestamente que esta o pode ser, se segue coma ate o de agora, despois da afirmación do señor Juarez, concelleiro de Medio Rural, en 20 ou 30 anos os Ancares será un dos primeiros espazos rurais en morrer.



PASADO, PRESENTE E FUTURO. A ENTREVISTA II


- Dende que administras o Albergue, ¿houbo déficit ou beneficios?
Experimentamos perdas, pero con moita diferenza. A crise nótase, o número total de turistas ao albergue estivo preto de 400, pero en todo o ano 2010. Se sumas, estas aportacións, e as pos en relación cos gastos de conservación e manutención globais para manter o establecemento, saen perdas moi por enriba do ingresado.
O albergue se sustentaba, sobre todo, de subvencións públicas. Dende mediados da década dos 90 non é sustentábel economicamente sen subencións, e só xera custos. Esta situación veuse agravada dende fai 4 anos, onde deixamos de recibir subvencións. Na actualidade, o mantemento do Albergue supón unha lousa para o Clube.
Eu por exemplo, non teño un soldo, a administración supón para min un réxime de autosubsistencia, pero incluso hai meses onde paso algún apuro económico.

- Con este panorama, ¿ non pensas que o mellor para o futuro do Albergue sería a cesión a unha institución pública?
Esta foi unha opción barallada pola directiva do Clube e aceptouse. Claro que sería unha opción, presentouse ás administracións para a súa cesión (Deputación provincial e a Xunta) e non quixeron a cesión. O albergue supón agora un “morto” que a administración non está disposta a cargar.

-¿ O Albergue está recoñecido pola xunta como establecemento de Turismo Rural?
Non, estamos recoñecidos como Albergue de Montaña, dentro da rede de Albergues de Montaña de Galicia (como pode ser o de Fonte Da Cova, no macizo de Trevinca, aínda que é de libre acceso). Necesitariamos levar a cabo unha serie de reformas e rehabilitacións do casón para poder optar a este recoñecemento e habilitalo como tal, pero non temos en ningún dos casos acceso ao capital necesario que nos permitise plantexarnos algo así. Como exemplo, polo elevado custo que supón a instalación de internet vía satélite coa colocación dunha parabólica, non podemos nin instalar este recurso básico.

-¿ Pensas que a mocidade, ou as xeracións máis xóvenes, coma o teu fillo, virían a administrar o Albergue a un lugar coma este?
Penso que non. Xa pasaron algúns administradores que andaban pola veintena, viñan con moitas ilusións. Firmaban contratos de estancia para administrar durante 4 ou 6 anos, e aos dous meses abandonaban. É unha pena, porque terían que ser a mocidade, máis formada que nunca, a que tivera que innovar espazos coma este con novas aporacións que asegurasen a súa existencia. O meu fillo, ven sempre pola fin de semana, gústalle isto, a montaña, pero sería máis por unha cuestión romántica.

- ¿ Ves sostible o futuro do Albergue como opción de hospedaxe que dea beneficios e volva ser un referente para os visitantes que veñan aos Ancares?
Mira, Cervantes é xunto cun concello de Teruel, o municipio máis envellecido de España. O medio rural tradicional e as súas actividades están en grave perigo de extinción, cando os paisanos morran non terán, por primeira vez, relevo xeracional que faga pervivir as súas costumes.
Temos que adaptarnos aos novos centros, penso sen ningunha dúbida, declarar toda a Serra de Ancares un Parque Natural interregional é o único futuro viable para que aquí siga a vivir a xente. Potenciar o Parque faría que aumentase o número de casas de turismo rural e que establecementos coma este tivesen futuro, atraería turismo de calidade, que busca o contacto coa natureza. Así poderiamos ofrecer un gran número de actividades diversas con guía e outras cousas, como faciamos hai máis de 10 anos, onde cando viñan grupos organizabamos actividades coma a escalada, o rafting, rutas en btt, rutas de montaña, etc.

-¿ Pero a ao parecer os veciños da Serra non están moi de acordo coa declaración de Parque Natural?
Iso non é certo. Os que fan a oposición, e teñen unha gran influencia, son 4 grandes terratenentes que hai en Ancares, dos cales dous nin sequeran viven aquí. Claro, non queren ceder as súas terras, porque teñen moitas, deben de pensar que lles ven o Comunismo enriba co Parque Natural. Despois está a hipocrisía das administracións e dos políticos locais (antes era o PSOE de Cervantes o que quería o PN e o PP negábase, e despois das eleccións do 22 de Maio, cambiaron as tornas, todo en función dos intereses). 
Nos últimos anos o papel da administración (dende a UE, pasando pola Xunta e a Deputación) foi nefasto, os o Programas de Desenvolvemento Rural foron un estrepitoso fracaso e non dinamizaron en nada a zona, que segue a perder poboación. No Courel, pasaron en 20 anos de ter uns 40 establecementos de  hoteleiros e agora pasan dos 300, porque alí a administración si fixo ben as cousas. A aula da Natureza, que está en terreos do Clube en cesión a Medio Rural e se encontra a 100m. do Albergue leva 2 meses pechada, porque seica están a negociar un novo contrato de rexemento con unha nova empresa.
E xa me adianto posiblemente a seguinte pregunta, un establecemento de turismo rural en Ancares ten futuro, como mostra o Hotel Piornedo (con catalogación de dúas estrelas), naceu dun pequeno hospedaxe e nos últimos anos creceu ata converterse no que é, pero sen o apoio directo das institucións públicas, e imposible nestes tempos levar a cabo un proxecto de garantías.

PASADO, PRESENTE E FUTURO. A ENTREVISTA I

As próximas dúas entradas serán a interesante entrevista realizada a Marcial, actual administrador do Albergue, despois de ter unha agradable conversa telefónica durante 40 minutos.

“O FUTURO DOS ANCARES PASA POR SER PARQUE NATURAL, PERO AS ADMINISTRACIÓNS TEÑEN ABANDOADO DENDE FAI 4 ANOS O LUGAR E EXISTEN MOITOS INTERESES PARA QUE NON O SEXA.”

 Marcial é natural de Lugo, ten 53 anos e o seu oficio é vitradista, (restaurar vidrieras). Dende o ano 1980 é socio do Clube de Montaña os Ancares de Lugo e dende o nadal do ano 2008 é o actual administrador do Albergue de Ancares. 

- ¿Cómo xorde a idea de coller o albergue como novo administrador?
No nadal do ano 2008 o albergue levaba pechado un mes e medio dende que o deixaran os últimos administradores (un matrimonio de Pontevedra) que tamén tiñas unha casa de turismo rural. Ao día seguinte de ter a tradicional cea de nadal coa directiva do clube, chamei a Alfredo (o presidente)  e lle comuniquei a idea de subir ao Albergue para rexentalo. Xurdiu así, de súpeto. Alfredo díxome que só alguén tan tolo coma min podía ter tomado esa decisión. A verdade e que para vivir e estar só, todo o ano aquí arriba tes que ter táboas e fortaleza psicolóxica. Son moitas as cousas que perdes ao cambiar dun modo de vida tan distinto; dun urbano coma Lugo a un tan illado coma os Ancares.

- ¿Cómo é a relación cos veciños do Lugar, de Degrada e Cabanas Vellas?
Na actualidade a relación é boa. Supoño que o carácter individual de cada un será importante neste sentido. É certo que a relación con moitos dos últimos administradores era tensa, non moi boa, ao mellor porque eran moi pechados ou por vir de entornos urbanos, e non sabían adaptarse á forma de ser da xente de aquí. Son xente moi aberta ao contrario do que se di, aínda que si é certo que teñen un carácter de desconfianza nun primeiro momento. Pero xa che digo, comigo boa, ata me traen leitugas e outros produtos de balde sen eu dicirlles nada. Ademais, debemos recordar que foron os veciños os que cederon máis de 10000 m2 de monte man común ao Clube onde agora se asenta o Albergue, a Aula de Natureza e o Miradoiro.

- ¿ Cómo é o perfil dos clientes do Albergue? (Idade, orixe, Status económico)
A maioría son de mediana idade, no rango entre os 30 e os 50. Proceden en case a súa totalidade das capitais de provincia e das cidades galegas; sobre todo da Coruña, Vigo e Ferrol, e tamén, nos últimos anos, de Ourense. Os que veñen de Lugo cidade non pernoctan, e turismo de un día pola proximidade, fan as rutas e marchan no mesmo día.
Tamén veñen turistas de outras comunidades do resto do Estado. Destacan os madrileños, leoneses, vascos e asturianos, e comparten a procedencia de medios urbanos cos anteriores. Diría que de forma xeral, o status económico dos clientes é medio, xa que moitos deles son funcionarios. É importante recordar, que nos primeiros anos, cando a idea De Fraga e do Ministerio de Información e Turismo era facer un Parador (o nome polo que os veciños lle chaman aínda hoxe a 50 km á redonda), a xente que aquí viña era dun status moi elevado, dende ministros, pasando por aristócratas ata grandes empresarios, todos claro, a cazar.

- ¿ Que tipo de turismo ou actividades turísticas buscan?
Penso que un 75% ven facer actividades de montaña (montañismo, esqui de fondo, rutas con raquetas de neve, rutas en btt, etc.) O restante penso que é turismo de relax e tranquilidade, para desconectar do extrés da cidade, desfrutando da tradición cultural de entornos coma este, por desgraza en extinción.

- ¿ En que épocas do ano hai máis demanda de ocupación e en cal menos?
Para nos a Tempada Alta é o Inverno, con diferenza. Moita xente ven en busca da neve e poder realizar actividades invernais (aínda que non se poda facer esquí alpino). Durante o verán, ao contrario do que podería parecer é cando menos ocupación temos, é a nosa Tempada Baixa, mentras que nas estacións intermedias a ocupación e unha media entre os máximos e os mínimos.